 |
| آیین اسکندری - عبدی بیگ شیرازی |
درباره کتاب از سيد علي آل داود :
آیین‌ِ اِسْكَنْدَری، منظومه‌ای به زبان پارسى اثر على ملقب به زین‌العابدین بن عبدالمؤمن بن صدرالدین متخلص به نویدی و سپس عبدی،و مشهوربه عبدی‌بیك‌شیرازی (921 - 988ق/1515-1580م).
آیین‌ِ اِسْكَنْدَری، منظومه‌ای به زبان پارسى اثر على ملقب به زین‌العابدین بن عبدالمؤمن بن صدرالدین متخلص به نویدی و سپس عبدی،و مشهوربه عبدی‌بیك‌شیرازی (921 - 988ق/1515-1580م).
این مثنوی كه نام آن را برخى از فهرست نویسان ایرانى آیینه اسكندری ضبط كرده‌اند، منظومه پنجم از نخستین خمسه (پنج گنج) این سراینده و در بحر متقارب است. عبدی بیك در مقدمه منظوم و منثوری كه خود بر این كتاب نوشته به شاعران نام‌آوری همچون
فردوسى، نظامى و سعدی كه همه یا برخى از آثار خود را در این بحر سروده‌اند، اشاره كرده و سپس نام این اثر و دو كتاب دیگر خود به نام فردوس العارفین و طرب نامه را اینگونه یاد كرده است:
آیین سكندری بنه پیش نظر {} فردوس‌وطرب‌نامه‌بخوان‌تحسین‌گوی
عبدی بیك این منظومه را به صورت نظیره بر اسكندرنامه نظامى گنجوی سروده و همانند كتاب او اثر خود را به دو بخش تقسیم كرده است. این مثنوی با ستایش آفریدگار متعال آغاز مى‌گردد، و پس از آن شاعر به مدح پیامبر اكرم(ص)، توصیف معراج و منقبت امامان دوازده گانه مى‌پردازد. این مقدمه با ابیاتى در ستایش شاه طهماسب صفوی كه اثر به او اهدا شده، خاتمه یافته است.
وی در همین مقدمه در زمینه توانایى سخنوری‌ِ نظامى گنجوی سخنانى گفته و از كسان دیگری كه پس از او به نظم خسمه و سبعه و نظایر آن پرداخته‌اند، سخن به میان آورده و برجسته‌ترین آنان را امیرخسرو دهلوی، جامى، هاتفى و قاسمى شمرده و انگیزه خود را در سرودن پنج گنج، تأثیر شاعر اخیرالذكر دانسته است.
در بخش نخست این مثنوی، شاعر ابتدا انگیزه خود را در پرداختن به داستان اسكندر بیان داشته و سپس فتوحات و جهانگشاییهای او را شرح داده است. قسمت اساسى منظومه را موضوع جهانگشایى اسكندر تشكیل داده است.
عبدی بیك در ضمن این بخش، حكایاتى از سلطان سنجر و دیگران نیز آورده و گاهى نتیجه‌های گوناگون اخلاقى از آنها گرفته است. او در این بخش به ستودن صلح و آرامش و نكوهش جنگ و كشمكش پرداخته و جنگ افروزی و كین ورزی و دیگر بدیها و بدخواهیها را ناروا دانسته است (ص 73). بخش دیگری از این فصل را به ستودن پاره‌ای از خصاص نیك همچون بزرگواری، میهمان نوازی، دادگری و رعیت پروری اختصاص داده و به پادشاهان توصیه كرده است كه به توده مردم و سپاهیان، همسان بنگرند و از ستم ورزی پرهیز كنند. در پایان این بخش باز به ناتوانانى خود در برابر استادان پیشین اشاره كرده است (ص 94).
بخش دوم این منظومه با دیباچه‌ای كوتاه آغاز مى‌گردد. شاعر نخست با آوردن داستانى، به عماراتى كه خواجه رشیدالدین فضل‌الله در تبریز ساخته، اشاره كرده و سپس به شرح بناها و دژهایى كه اسكندر در شهرهای تسخیر شده ساخته، پرداخته است. این آگاهیهای او جنبه تاریخى دقیق ندارد و بیشتر آن برگرفته از اسكندرنامه‌های منظوم و منثور است. سراینده در ادامه این بخش به بحث در زمینه هنر، به ویژه هنر نقاشى پرداخته و از نقاشان نام آور آن روزگار یعنى بهزاد و میرك یاد كرده و برای هنر آنان ارزش فراوانى قائل شده است. این منظومه با گفتاری پیرامون ویران شدن شهرهای یونان به دست اسكندر و پس از آن مرگ وی و آوردن پیكرش به اسكندریه و بر تخت نشستن پسرش اسكندروس به جای او پایان مى‌پذیرد (ص 121-124). آیین اسكندری را عبدی بیك در 950ق/1543م به پایان رسانده است.
از این مثنوی تاكنون دو نسخه خطى شناخته شده است: اول نسخه‌ای به خط سراینده كه در باكو نگهداری مى‌شود.
عبدی بیك این منظومه را به صورت نظیره بر اسكندرنامه نظامى گنجوی سروده و همانند كتاب او اثر خود را به دو بخش تقسیم كرده است. این مثنوی با ستایش آفریدگار متعال آغاز مى‌گردد، و پس از آن شاعر به مدح پیامبر اكرم(ص)، توصیف معراج و منقبت امامان دوازده گانه مى‌پردازد. این مقدمه با ابیاتى در ستایش شاه طهماسب صفوی كه اثر به او اهدا شده، خاتمه یافته است.
وی در همین مقدمه در زمینه توانایى سخنوری‌ِ نظامى گنجوی سخنانى گفته و از كسان دیگری كه پس از او به نظم خسمه و سبعه و نظایر آن پرداخته‌اند، سخن به میان آورده و برجسته‌ترین آنان را امیرخسرو دهلوی، جامى، هاتفى و قاسمى شمرده و انگیزه خود را در سرودن پنج گنج، تأثیر شاعر اخیرالذكر دانسته است.
در بخش نخست این مثنوی، شاعر ابتدا انگیزه خود را در پرداختن به داستان اسكندر بیان داشته و سپس فتوحات و جهانگشاییهای او را شرح داده است. قسمت اساسى منظومه را موضوع جهانگشایى اسكندر تشكیل داده است.
عبدی بیك در ضمن این بخش، حكایاتى از سلطان سنجر و دیگران نیز آورده و گاهى نتیجه‌های گوناگون اخلاقى از آنها گرفته است. او در این بخش به ستودن صلح و آرامش و نكوهش جنگ و كشمكش پرداخته و جنگ افروزی و كین ورزی و دیگر بدیها و بدخواهیها را ناروا دانسته است (ص 73). بخش دیگری از این فصل را به ستودن پاره‌ای از خصاص نیك همچون بزرگواری، میهمان نوازی، دادگری و رعیت پروری اختصاص داده و به پادشاهان توصیه كرده است كه به توده مردم و سپاهیان، همسان بنگرند و از ستم ورزی پرهیز كنند. در پایان این بخش باز به ناتوانانى خود در برابر استادان پیشین اشاره كرده است (ص 94).
بخش دوم این منظومه با دیباچه‌ای كوتاه آغاز مى‌گردد. شاعر نخست با آوردن داستانى، به عماراتى كه خواجه رشیدالدین فضل‌الله در تبریز ساخته، اشاره كرده و سپس به شرح بناها و دژهایى كه اسكندر در شهرهای تسخیر شده ساخته، پرداخته است. این آگاهیهای او جنبه تاریخى دقیق ندارد و بیشتر آن برگرفته از اسكندرنامه‌های منظوم و منثور است. سراینده در ادامه این بخش به بحث در زمینه هنر، به ویژه هنر نقاشى پرداخته و از نقاشان نام آور آن روزگار یعنى بهزاد و میرك یاد كرده و برای هنر آنان ارزش فراوانى قائل شده است. این منظومه با گفتاری پیرامون ویران شدن شهرهای یونان به دست اسكندر و پس از آن مرگ وی و آوردن پیكرش به اسكندریه و بر تخت نشستن پسرش اسكندروس به جای او پایان مى‌پذیرد (ص 121-124). آیین اسكندری را عبدی بیك در 950ق/1543م به پایان رسانده است.
از این مثنوی تاكنون دو نسخه خطى شناخته شده است: اول نسخه‌ای به خط سراینده كه در باكو نگهداری مى‌شود.
دانلود رایگان متن کامل کتاب الکترونیک
آیین اسکندری - عبدی بیگ شیرازی
یا
آیین اسکندری - عبدی بیگ شیرازی
از روی دستنویس مولف و مقابله با نسخه سنه ۹۶۹ هجری
و مقدمه از ابوالفضل هاشم اوغلی رحیموف
آکادمی علوم اتحاد شوروی
انستیتوی خاورشناسی
آکادمی علوم جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان
انستیتوی ملل خاور نزدیک و میانه
اداره انتشارات دانش شعبه ادبیات خاور
مسکو ۱۹۷۷
یا
دانلود از تلگرام
آیین اسکندری - عبدی بیگ شیرازی
یا
آیین اسکندری - عبدی بیگ شیرازی
از روی دستنویس مولف و مقابله با نسخه سنه ۹۶۹ هجری
و مقدمه از ابوالفضل هاشم اوغلی رحیموف
آکادمی علوم اتحاد شوروی
انستیتوی خاورشناسی
آکادمی علوم جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان
انستیتوی ملل خاور نزدیک و میانه
اداره انتشارات دانش شعبه ادبیات خاور
مسکو ۱۹۷۷
یا
دانلود از تلگرام
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر
ما را از نظرخود مطلع کنید